Yalnızca Bilmek Zorunda Olanların Bildiği Şehir “Ağrı”

Ömrümüzün birkaç senesi veya tamamı itibarı ile tanıdığımız şehirler sadece gördüklerimizden mi ibaret?

Bir şehir düşünün medeniyetlere güzergâh olmuş, yollarından koskoca bir tarih akmış. Efsaneden efsaneye konu olmuş. Bir şehir ki yolları engebeli, kışları çetin, imkanları kısıtlı ama dağları eteklerine bereket taşımış.

1600 metre yüksekliği ile Türkiye’nin çatısı Ağrı’ya bir yolculuk da biz yapalım!

Hurri, Hitit, Urartu, Med, Pers, Ermeni, Abbasi, Bizans, Selçuklu, Osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yaptı. Ermeniler döneminde siyah taşlardan örülü bir kilise ve toprağın rengine izafeten şehre "Karakilise" adı verildi. Bu isimle başka şehirler de anıldığından karışıklıkları önlemek amacıyla “Karaköse” diye anılmaya başlandı. Son olarak Nuh Tufanı ile ilgisinden dolayı kaynaklarda geçen Cudi Dağı ve Ararat Dağının Ağrı Dağı olduğu düşünülerek şehre Dağının adı verildi.

Ağrı Dağının heybeti, yıl boyu indirmediği beyaz tacı, her mevsim değiştirdiği kıyafetlerin ahengi görenleri kendine hayran bırakır. 5.137 metre yüksekliği, efsanelere, kitaplara konu oluşu, Hz. Nuh Gemisinin kalıntılarını barındırması manevi kıymetini arttırdı. Ağrı Dağı; dağcıların tırmanma tutkusuna, yazarların yazma azmine, ozanların gönüllerine, dinlenmek isteyenlerin ise ruhlarına ilham oldu. Dağın yakınlarındaki İshak Paşa Sarayı, Doğubayazıt’ın yapımı 99 yıl süren görkemli yapısı: 116 oda, türbe, cami, surlar, iç ve dış avlular, divan ve harem salonları ve koğuşlardan oluşur. Konumu itibari ile bir kartal yuvasını andırır. Mimarisinde Osmanlı, Selçuklu ve Avrupa sanatının Barok üslubu görülür. Taşlarına, işlemelerine, dokusuna bakılınca zarafetiyle yaşayan bir tarih görülür. O kadar muazzamdır ki güneşle buluştuğunda içinde hayat devam ediyormuş gibi görünür. Sarayı seyretmeye ve anlamaya doyum olmaz. Yapının yakınlarında Urartu Kalesi, Eski Bayazıt Cami, Anadolu’nun birçok yerini gezip İshak Paşa Sarayı medresesinde katiplik yapan, “Mem û Zîn” kaleme alan Ahmed-i Hani’nin Türbesi de yer alır.

Doğayla iç içe olmak isteyenler için Doğubayazıt civarındaki Balık gölü, Türkiye’nin en yüksek tatlı su gölü olmakla beraber eşsiz bir güzelliğe sahiptir. Yılın her mevsimi başka bir güzelleşir. Gölün çevresinde çadır ve karavan kampı yapmak dinlenmek için harika bir seçim. Gölün içindeki Kırmızı Benekli Alabalıklar şifa niyetiyle avlanır, ortamın ambiyansı ruhlara terapi gibi geldiğinden derman kendini alabalıktan evvel gösterir.

İkliminin tarım için elverişsiz olması insanları hayvancılık faaliyetlerine yöneltmiştir. Hayvancılığın gelişmesi ve iklimin dirençli olmayı gerektirmesi eti yemeklerde vazgeçilmez kılmıştır. Misal etli lahana sarması ki bildiğiniz lahanalara benzemez bir tanesi 10 kg gelir. Abdigör köftesi, paşanın midesindeki rahatsızlık nedeniyle et yiyememesi üzerine etin, macun hailene gelinceye dek taş tezgahlarda dövülmesiyle bulunmuştur. Her bayramda yapılan Halise yemeği ise insanların bir araya gelip beraberlik kavramını pekiştirdikleri geleneğin bir parçası olmuştur.

Su akar yolunu bulur ya dağların arasında yolunu bulan Hamur Deresi, vardığı her yerde kayaları oyup geçer de ağaç yetiştirmeyi ihmal etmez, suyunun duruluğuyla beraber büyük bir ormana sahiptir.

Yılanlı, Köprülü ve Davut kaplıcalarına kayalardan, çatlaklardan mineralli sular fışkırır. Yerin derinliklerinden şifalı sular nasip olur öyle şifalıdır ki her derde deva görülür; ağrılara, kadın hastalıklarına, deriye, kemiklere iyi gelir.

Yaşam ve dinin iç içe olduğu antik kalıntı görünümündeki Meya Mağarası dönemin şartlarına rağmen insanların yaşamak için nasıl çırpındıklarını anlatır. Buz Mağarası Doğubayazıt’ta bulunan meteor çukuruna yakın doğal bir yapı olmakla birlikte İçindeki hava akımının etkisiyle yazın serin kışın sıcak bir iklime sahiptir, içeri süzülen güneş ışığı buzda gösteri yaptığından görsel bir şölen oluşur.

Ağrı, ismini aldığı dağ gibi heybetli durup içindekilere de bunu ustalıkla öğretmiştir. Hiçbir şeyin kolaylıkla elde edilmediğini, birlik beraberliği, yardımlaşmayı, komşuluğu kısaca insanına insan olmayı anlatmıştır.

Bir şehri anlamamızı sağlayan yalnızca yaşadıklarımız değildir, şehri önemli kılan içindeki onca kargaşaya rağmen yine de bereket getirmesi, bir yerlerde adabıyla, emeğiyle yaşamış insanlar büyütebilmesidir. Bir şehri anlamak o şehri; tarihi, geçmişi ve kültürüyle bilmektir.

O halde bir şehri ne kadar anlayarak yaşıyoruz?